The Manipur Mirror website provides a comprehensive platform dedicated to the rich history, captivating stories, magnificent monuments, and cherished traditions of Manipur. It serves as a digital archive, offering a deep dive into the cultural heritage and legacy of this enchanting Indian state. Visitors can immerse themselves in the captivating tales of bygone eras, exploring the lives of illustrious figures who have shaped Manipur’s past. From ancient ruins to grand monuments, the website showcases the architectural marvels that stand as testaments to the region’s glorious history. Additionally, users can gain insights into the vibrant traditions and customs that have been passed down through generations, providing a glimpse into the cultural tapestry of Manipur. the Manipur Mirror website stands as a treasure trove of knowledge, offering a captivating journey through time and an appreciation for the region’s.​

THA 12 GI MARU OIBA KHARA

1. Wakching Tha

Wakching gi 12 ni panba Erai numitgi chingkhei hullakpada Tungwaibi Thoinuna Poireiton pokhi. Numit asida Luwang gi apokpa khoiramgani, Laidi Poireiton, Koubru, Soraren songani. Emoinu erat thauni pangthokkani, Emoinu Ema asi Leimarelgi Langwonni haibasi “Fauwoibi Warol” kauba lairiktasu piri.

Emoinu Erat Thaunirol: Lainingthougi athenpot 1, emagi athenpot 1, tongan tonganna semgani. Athenpot ta yaogadaba potlamdi Sengga/lukmaida La tharaga Ingkholgi ensang napi, maroi mapang hapkani. Yumgi yumburenbi na yumgi chaba oknaba pukham 1 da chengba heigani. Chenggi mataida thum kagup 1 di thao thamgani. Lainingthou kujapot 1, kambi 1, Nongpok onba laton 1, Lafoi chang thokpa 1, che, Langthrei mapop 7, Lei machu 3, Heijang taboppi 1, Heikan-Leikan, Leisang mapop 1, Akat selnachingba ni. Hairiba sing asi Lainingthouga chap manana Athenpot semgani. Adubu, Emoinu Ema gi di Lai fidol yaogani. Emoinu emada Sareng Meisangba, Ngapang ga loinana katkani, Lainingthou da di ashiba Nga katpa namunggi katnade. Hairiba potlamsing asi Lainingthou gi na Santhong Laimangda aduga Emoinu gi na Phungga Lairuda Chakhum Leirangda sem saduna katkadabani. Aduga, Chengfu da cheng thanna heiduna Heikat Leikat tamgani, Tungga faneknachingba yaona meira thangani, mekruk thaduna Erat thaunigani.

Emoinu Ema gi Mingkheirol: He, ema leimaren leipunbi, Leimaren saiyon oiribi, achi tattabi akhong kangdabi, Emoinu ahong achaobi, tara chakning khakna chaksaubi, wanglei yenning khakna yensoubi, wayen wanom thauranggi huiyen lancheng safabi, eengi khuchingli oiribi, pegi chahum oiribi, Hipokpi, Yaipokpi, Hireiba, Yaireima, Hikubi, Yaikubi, Yaisana kauna mingkheibi, Leima 7 sayonbi, naktha leima paotabi, furep leima fuchaobi, furep changjau oiribi, furol waronnungda yatabi, ayuk chara nongdambi, numidang chara nongkhaibi, taibang naoyok naokonbi, he ema, haosam tongdamnabi Emoinu ahong achaobi areinu lengsinbiraku, asumna humjinbirak u, akhomnu khomjinbirak u, achi tatpiganu, arai kangbiganu. Tara chakning khakna chaksaoubiyu, wanglei yenning khakna yensaubiyu. He Ema ngaklau thambal leigumna, khoimom nakhong khada namu taibang panbagi nadairem ewakumna, manbi khutapna, mokmu leiton konna kaobi chirai luk malem thaurei leika paina, changjau leipakna, khoimom sana nakhong khada chepna nonna khurumjari. Hung pokpi, hung pokpi, takup takup haokup leihipun, tareng ching-hing kaubi, thup-thup kaubi, layonlang tanaubi, he Ema leingsinbiyu, nanaina katcharibase laubiyu, Lengdana leibiyu Ema…

2. Fairen Tha

Fairen thagi 26 ni panba Yumshakeisa numitki ayukki yuthakta Lafubi Leima chanuna Lamleksangga Nungau Yumthangbaga ani pok i. Naoroibi di Huimu Leima ni. Numit asida Sarang Leishangthem, Chenglei apokpa Eratli.

3. Lamta tha:

Lamtagi cheihau thagi ahanba pankhatlakpa Thangja ahanbada Meitei leipakki ahanb Erat thauni hauwi. Taibang panbana chari thakliba potlam pumnamak, Lainingthou 9, Lai Nura 7, Umang lai saroi Humfumathoi, Malem chithek 4 mak maikei 8 mak, poirei sungdai 16 makta, meitrabakki nupa nupi pumnamakna hauduna eratle. Lamtagi 12 ni panba Thangja, numidang yuthakta Chitnu Leimana sachik konle, Ngahun thokka, Ngangningsinga ani pok i. Numit asida Moirang gi apokpa khurumgani.  Lamta gi 28 ni panba Nongpok Sana Ching tonpok selloi Lamaiching, Andro Khanba Panam Ningthou, Keirao Lakpa, Taoriya wakharakapa, Pureiromba Chingyai lakpa, Chingsomba Chingjao Lakpa, Pallungamba, Langmai Ningthou Kainauchingsomba, Nongpok sidaba apanba, Nongpok Ningthou masanau Ebema, Lairen Kadengnganbi, Tampha wangamloi, Nongpok Panthoibi, Hireima, Yaireima, Heemaibi, Heekubi, Yaikubi, Yaisana, Khoimom Singchakhombi, Mukmu Leiton kombi, Humbu tarengsubi, Lairik Leima asinaching ba sing asi khoiramba Eratpa pangthok na ga ni. Anam aha kokthok chamthoktuna Nahethoklaga aningba wakhal kaya fongdoktuna khoiramgani.

4. Sajibu Tha:

Sajibu Nongma panba Cheiraowi, 7 ni panbada Kongba Leithong fatpa, sajibu leikhun phunba, Pakhangba, Pureiromba anibu erat thauram taugani. Mafamdi Kongba da ni. Lai ani bu khoiyum amaibana sintha panggani. Meoibana chanaba potlam thambata nattana Thawai panbasingnasu Chana-thaknaba potlamsing ga loinana Lai anigi Firolsu katlaga pangthokpa adubu Sajibu Lakyen Taiba kauwi. Laifam ani adubu Yotna Thangna tauduna yengbada leiramliba pottu yenglaga chahidugi oina Leipaktugi mahaogi matung inna ana ayek lakkadaba kaya Maiba aduna khanggi, masibu Sajibu Laiyen taibagi manung changli. Numit asida aruba matik mayai leiba Laifam khara Erat thauram taugani. Sajibu gi 15 ni panba Leipakpokpa numitki ahing nongyaida Mungwaibi Tonthangnuna Khuman Pok i. Khuman gi apokpa khurumgani, Wangbren da gi hauraga Pakhangbagi poklen pokpa, kaya mathang mathang oina laison tinson taugani.

5. Kalen Tha

Nongthang Leimaga Konthong turei sengba anina sayollaga echel naina chentharaktuna amatta oina safongkhi, masibu Sanamahi Yulangba haina ngasi faoba punsigi mahei yannanaba ninari. Kalen gi 15 ni panba Ibudhou Pakhangbagi Cheng hongba thauram pangthok i. Thauram asi pangthokpada Paotak Hidendagi Ekaukhatkani, Chingu bu amaibana Sana Lamwok saktuna maibi amasung penana Lai themgattuna Ningthou, Leipak meeyam amadi famnaibasingga loinana pukhatlakkani. Laisang yauraga Nahe Nasengthoktuna anam athau kokthokkani. Naothemlonga loinana ahong achao nijagani, ahnglon lirol sakkani. Penana fammangda naothemgani, maibina chinggu matik mayai udaba khangdaba bu uhan khanghanduna Laipao pigani. Leipak Yaibi marang kainanaba chana-thaknaba, mana masing ensang napi kattuna harao tayamna chamin thakminagani.

6. Inga Tha:

Afaba numit ama lauraga Meitrabak sin thungna Kurak Lamtaiba thauram pangthokkani, kum aduda mahei marong faudok, senthok marang kainaba lam lamdugi kolliba Umang Lai da erat thauram pangthokkani. Mana mashing katningba, cheng chak kattuna angang haraonaba thongduna pijagani masina chinggu khoiyum laina haraobadagi magi magi ningjaba thung i. Inga gi 15 ni panba Sagolsel numit ta Mangang gi oina erat thauram taugani. Numit adudasu mana mana ngamjaba chana thaknaba mana masing, cheng, charei firol kattuna Sanamahi Cheng hong i, masidani Inga Kumdamba kaunaribasi. Inga thagi 7 ni panba Thangja numitta Ereima pok i, numitsibu malemgi oina Ekhong fatpa oina numit 5 ni nupi oibisingda Ee chelli.

7. Ingen Tha:

Ingen gi 2 ni panba Erai numitta Khwai Nungjeng Pibagi mapari namu Pongba Ningthou pok i, hek pokpaga mama mapa anina kangpokta haplaga chingduna harao tayamba fongdoktuna chakcha heijanabanachingba gi nungairaba thauram pangthok i, meepum tingna nungai yaifana leinaba paojel pi, masidi ngasigi meerol na Kang chingba oina lamdam asigi oina onthokhre eikhoigi oinasu asumna leiramme haina fongdokli. Ingen gi 12ni panba Ningthoukaba numitki ayukta Laiyibi mahumnuna Pureiromba Pok i, numit asida Angomgi apokpa Pureiromba khurumgani. Pureiromba, Purangnaba, Nongpok sararen, Kaubru na  chingba Laising mathang mathang songani.

8. Thawan Tha:

Thawangi 5ni panba Erai numitta Pakhangbagi mafamda machal ebemma Thingnao tabina chakni finiba numitni, numit asida Lan-thum, Sana-Lupa, arang-arak meengonda pithokheide. Thawan thagi tatnaba numit amada katningba pot ama hekta kattuna eratlu, masibu Pot lakpa numit haina kaubani, apaiba Langfam kokkani ye.

9. Langban Tha:

Langban thagi 3ni panba gi Nongmaijing nongallamdai tu ubada Fuhing Sanamahi saiyonba numitni. Numit asida poirei Meitei Sana leipakki Yek Salai leiba khudingmakki oina yum yum khudingmakta magi magi apokpa khurumba yai. Langban Chara hulle, tha asida erat thauram taugadabani.

10. Mera Tha:

Loidam Mera tha gi 1(nongma) panba leipakpokpa numitta silleima pok i, Mera gi 2 ni panba Yumshakeisa numitta Lalleima pok i. Lairemba Lairembidagi chingna Lai nupa nupi khudingmak haraoba numitni. Tha asigi 8ni panba Leipakpokpa numitta Phunal Ningthou Telheiba, taibang thawai panbasinggi meerel khorjei pairiba lainingthou asi pok i. Mera thagi pankhatlakpa thakhaida pangthoknaria Meiteigi ningsingba thoktraba matamdagi sagonnaraklaba Mera chaorel hauba asi laithou kumheini. Kumgi anau apen katchaduna ahong achao, nungai yaifaba pinabiyu haina khuramjei. Sana konungdagi Ningthou Leima yaona Chingmee Tammee punna Mera Haochongba, Kwak tanbanachingba tauwi.

Mera chaorel haubasi 1(nongma) pangbadagi 11 ni panba faoba pangthok nei. Ningthou Ningthou adugi haktakta Lainingthou Lairembising panba yabasing Sanamahi, Ushoi Leima, Yumjao Leima, Kuru sidaba, Leimarel Sidabi, Panthoibi na chingbada kumgi anau apen, hei-lei katchaduna ahong-achao, punsi nungsangnaba pinabiyu haina thaunijei (Tharol Puya).

11. Hiyangei Tha:

Hiyangei gi 1(nongma) panba Yumshakeisa kumgi anau apen founau, yongchak, ngamjaba sanglau mathel kattuna Sorarenbu thauniye. Ningthousu tara luklen katna thaunibada leipak yaifaba oi. Lainingthou Marjinggi thauramga loinana Kaoren San pumnamakpusu erat purum thaunigadaba numit ni. Hiyangei gi 2ni panba Sagolsel numitta machal Thingnao tabina mabung Mathing Taoroilai Pakhangbabu chak kauduna tara mathel lukoi chaminnaduna charei-fi khudol tamduna thauram leipaijaba numit ni. Hiyangei gi 2 ni panba si haurak ngeida Piba chakkouba oirammi matam gi matung inna Ningol Chakkouba oina pangthoknakhibani. Nahan nong Thawan tha 25 ni panba Erai numitta mabunggi mafamda chakni finijaduna mabunggi nungshiba wahei khonfamdu nauhaunana ningsingjaduna mangsok kha thangbada chak kauduna chaminnaba aduga kumgi mahei-marong nigjaba numitni.

12. Poinu Tha:

Tha asida Atiya-Kurubu erattuna meitrabak ta nungai Yaifana panli, potchangdi heiruk, hei, chang thokpa, punga thong, leirong charong achumba, leisang marong 1, khoiju tolok eek, thangmei meira, hei pana tangban tharaga thaunigani ye.

Chahi amagi Tha 12 leiba asida afaba numit yenglakpada Chei Kaba Numit asi numit ahum ahum pi.

Tha amada leiriba Tattnaba numit asida afaba thabak kaya taunade.

Tha amada leiriba Makemei Chakpa Thaban asi yamna aruba thaban ama oina launei aduna afaba thabak amata taunade.

Thashi maikeida eikhoina arappa mafamda chathoklabasu yumda hanlaknaba taugadabani maramdi thasi maikei taba maikeida yarekta tauheide.

THE MEITEI YEK SALAI

Among the Meitei Yek Salai, there are specific surnames (known as Yek Salai courting levels) that are considered prohibited for marriage. These include Yek tinnaba, Shairuk tinnaba, Pee tinnaba, Pen tinnaba, Leinung pen tinnaba, Mungnaba, and Ngaknaba. Individuals belonging to these surnames cannot have a valid marriage. Of these, Yek tinnaba is considered the most significant prohibition. It is believed that children born from such relationships may be handicapped. Additionally, the parents may die prematurely, and any religious devotions may not be successful. The family may also face misfortune.

Yek Salai (clan) is a group of surnames (Sageis) that share a common ancestor and interrelationships based on that ancestry. Currently, there are seven Yek Salai among the Meitei people in Manipur: Mangang, Luwang, Khuman, Angom, Moirang, Khaba-Nganba, and Sarang-Leishangthem.

MANGANG

Inga gi 15 ni panba Thursday

  • Color – Red,

  • Water – Nungjeng

  • Fish – Sareng Ngangleinaba

  • Knife – Chakthang

  • Fire – Meiyei

  • Wood – Sayi

  • La – Changbi La

LUWANG

 

Wakching gi 12 ni panba Friday

  • Color – White

  • Water – Lamphelpat

  • Fish – Sareng Angouba

  • Knife – Tondumba

  • Fire – Thoiju Kambi

  • Wood – Heikru

  • La – Larong La

KHUMAN

 

Sajibu gi Thanil 15 ni panba Tuesday

  • Color – Black

  • Water – Pumlen Pat

  • Fish – Sareng Mureinaba

  • Knife – Tonkakpa

  • Fire – Meithang taretmei

  • Wood – Chaokhong

  • La – Changbi La

ANGOM

 

Ingen gi 12 ni panba Monday

  • Color – Napu Machu

  • Water – Kongba Meirombi

  • Fish – Sareng Napu

  • Knife – Pukthang

  • Fire – Meiba

  • Wood – Upan

  • La – Layai La

MOIRANG

 

Lamta gi 12 ni panba Saturday

  • Color – Mu+Ngang

  • Water – Loktak Pat

  • Fish – Sareng Marangba

  • Knife – Matok Panba

  • Fire – Meithang Ahum Mei

  • Wood – Kuhi

  • La – Khang gra La

KHA NGANBA

 

Kalen gi 15 ni panba Sundayday

  • Color – Mangra Machu

  • Water – Takna Kha Puruk shoubi

  • Fish – Sareng Ngang Ngouba

  • Knife – Laithang Chinnaiba

  • Fire – Leikham Kambi

  • Wood – Heikeng

  • La – Leihou La

SALANG LEISHANGTHEM

 

Fairen gi 26 ni panba Wednesday

  • Color – Atiya Machu

  • Water – Takyel Pat

  • Fish – Sareng Sangbannaba

  • Knife – Khunthok Laithang

  • Fire – Meithang Manga Mei

  • Wood – Nongleishang

  • La – Thamna

Click below to know the surname of each Salai.

Jemikater Thoudam

Hello, my name is Jemikater Thoudam from singjamei wangma Mongkhang Lambi, Imphal East - Manipur.

Site Statistics
  • Today's visitors: 8
  • Today's page views: : 15
  • Total visitors : 7,499
  • Total page views: 12,052
4 26 votes
Article Rating
Subscribe
Notify of
guest
14 Comments
Oldest
Newest Most Voted
Inline Feedbacks
View all comments
Binita Nongthombam
Binita Nongthombam
6 months ago
Reply to  Manipur Mirror

Ngasigii cheiraobagii Kari wahei hyraga thadok kanii khngdrii hndknasu ahnbanii tokhaina thadokpagii thwrm pngthok chadoisee nahnwai d khoi bubok hoiga punna twbanee hndktii khoi tonganlee

Rame
Rame
5 months ago
Reply to  Manipur Mirror

Sumchit(broom) leiba numit ammadi ariba hundokpa numit ki matangda haibirak oh…

Bikram
Bikram
2 months ago
Reply to  Manipur Mirror

Eyamba keinomta hangjage mamut tana amukta haibiyo charoibam sageigi yek salai mangangni adubu blacked koisnlaga khuman ana eribase karinodo amta tkpiyo atopa sagei salai singdasu khara twba yaowe

Mancy Mutum
Mancy Mutum
6 months ago

Yam nungyjare imoinu ema khurumbagi wahei wata katkadaba mawong takpibagi

Rebika luwang
Rebika luwang
6 months ago

Sir sajibu cheiraobase yum amagi emunggi mee watpa langfei chtkhiba lanfamda chngkhiba yaorbdi yum sengba athenpot katpa cheiraoba yabra ahal akhranadi yai keisu kaide hainei aduga khra Amana ftte yumseng keisengba athenpot katpa cheiraoba yade Hainei hyengdi cheiraobni karmbana fagadoino amukpa haibirk o plus🙏🙏🙏🙏

Koijam Rameswar
Koijam Rameswar
6 months ago

Cheiraobagi lam lai thadokpada maaphamna yadaduna nongchup onba main gate oiragadi yet oi karamna lougani

S Sur Meitei
S Sur Meitei
5 months ago

tunggee meerol’shingna khangjahounaba ashegumba Website ama shembeeduna mafam chana thambeebageedamak #ManipurMirror bu thagatcharee

Mangang mapari
Mangang mapari
5 months ago

Yes salai singi apokpi ema taret ki maming singsu hybrko

Chaoba Elangbam
Chaoba Elangbam
4 months ago

Hi

H Manglemba Meitei
H Manglemba Meitei
2 months ago

Masi yam kanaba khong thangni Amani

Thoidingjam Amarjit singh
Thoidingjam Amarjit singh
1 month ago

Ojha Thoidingjam sagei se karamba yek no

14
0
Would love your thoughts, please comment.x
()
x